Ngày 7.3.2015, họa sỹ Lê Bá Đảng đã trút hơi thở cuối cùng ở tuổi 94 tại Paris. Cộng đồng người Việt Nam tại Pháp mất đi một thành viên kỳ cựu mà tên tuổi và tác phẩm được biết đến rộng rãi trên thế giới. Quảng Trị mất đi một người con ưu tú. Huế, từ nay vắng bóng họa sỹ tài ba mà mười năm nay vẫn đi về như một con ong chăm chỉ, từng bước xây dựng Trung tâm Nghệ thuật Lê Bá Đảng với tất cả tâm huyết. Tưởng nhớ anh, tôi muốn nhắc lại đôi kỷ niệm về anh và với anh.
Tôi vẫn nhớ ước muốn của anh những năm cuối 1960 đầu 1970, khi nghe Mỹ dội bom miền Bắc, có được một mảnh nhôm từ xác máy bay Mỹ. Cánh cụp, cánh xòe, Thần Sấm, hay Con Ma gì cũng được. B52 càng tốt. Nguyện vọng này đã được Phái đoàn đàm phán Việt Nam tại Hội nghị Paris về Việt Nam đáp lại. Không lâu sau, trong một cuộc míttinh của Hội Liên hiệp Việt kiều tại Pháp, anh đã trình làng tác phẩm từ mảnh xác máy bay Mỹ kèm theo hai câu thơ: Nực cười châu chấu đá voi/ Tưởng là chấu ngã ai ngờ voi nghiêng. Anh đã vẽ tranh và đồng ý để Hội in litho bán ở Lễ Báo Nhân đạo và các cuộc hội họp khác ở Pháp, ở Bỉ, ở Đức... lấy tiền góp vào quỹ ủng hộ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam và đồng bào miền Bắc.
Tác phẩm thuộc loạt tranh Phong cảnh bất khuất |
Có một điều mà tôi vẫn xúc động mỗi khi nghĩ đến, mặc dù gần nửa thế kỷ đã trôi qua, là những năm tháng Việt Nam chìm trong bom đạn với lời đe dọa sẽ bị đưa trở về thời kỳ đồ đá, lại chính là những năm tháng nung nấu, thúc giục sự nảy sinh, chín muồi của nhiều tài năng nghệ thuật kiều bào nổi tiếng như Điềm Phùng Thị, Lê Bá Đảng, Nguyễn Thiện Đạo và nhiều người khác nữa. Phải chăng đó là cách riêng của các anh chị để nói lên tấm lòng gắn bó với quê hương đất nước, để khẳng định rằng bom đạn không thể nào khuất phục được dân tộc Việt Nam, rằng văn hóa Việt Nam sẽ trường tồn.
Tác phẩm Châu chấu đá voi làm từ xác máy bay
|
Năm 1994, trong lần về thăm quê ở Quảng Trị, anh đã đến thăm tôi ở Ban Việt kiều Trung ương. Từ đó nảy ra ý nghĩ một nơi mà anh sẽ đưa về trưng bày một số tác phẩm và để anh đi - về sáng tác. Ý kiến này đã được thông báo tới lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên Huế. Năm 2006, Trung tâm Nghệ thuật Lê Bá Đảng ở 15 Lê Lợi, TP Huế ra đời.
Cám ơn anh, họa sỹ Lê Bá Đảng, về những gì anh đã đóng góp cho nền văn hóa của nhân loại, lồng vào đó những tinh túy của văn hóa Việt Nam mà anh đã chắt lọc. Cám ơn anh về ngọn lửa nghệ thuật luôn cháy bỏng hòa quyện với niềm tin và lòng yêu đất nước.
Trong 94 năm cuộc đời, họa sỹ Lê Bá Đảng có hơn 70 năm làm nghệ thuật liên tục, với thành quả và thể nghiệm đồ sộ. Về dấu ấn nghệ thuật, từ khoảng 1964 - 1991, Lê Bá Đảng đã tạo ra 15 sự kiện sáng tạo đáng nhớ, như năm 1978, ông là người thiết kế trang phục và thiết kế sân khấu cho vở opera Mỵ Châu - Trọng Thủy tại Nhà hát opera Quốc gia Paris; năm 1985, ông sáng tạo ra khái niệm “không gian Lê Bá Đảng” bằng nhiều tác phẩm thuyết phục... Theo thống kê chưa đầy đủ, từ 1950 - 2006, ông đã làm khoảng 105 triển lãm cá nhân, trong đó có nhiều triển lãm qua nhiều thành phố tại Mỹ, Nhật... nhưng triển lãm ông mong muốn và hài lòng nhất là tại làng Bích La Đông, Triệu Đông, Triệu Phong, Quảng Trị, năm1992 - nơi chôn nhau cắt rốn. |
