Năm nay 88 tuổi và đã sống 70 năm ở Pháp, nhưng chất Việt Nam đậm dấu trong thế giới Lê Bá Đảng, từ giọng nói rặt thổ âm miền Trung, tâm hồn quê kiểng đến những chất liệu văn hóa dân tộc trong tranh tượng của ông...

Họa sĩ vừa trở về từ Pháp, để dự triển lãm "Mỹ thuật Lê Bá Đảng" đang diễn ra tại Bảo tàng Mỹ thuật Hà Nội, bắt đầu từ 9/10.

Họa sĩ Lê Bá Đảng.

Sống và sáng tác chủ yếu ở Pháp, đã triển lãm tại rất nhiều quốc gia trên thế giới, nhưng người Việt Nam muốn chiêm ngưỡng tranh ông, phải vào với Huế - nơi có Trung tâm Nghệ thuật Lê Bá Đảng, nơi ông đã ba bốn lần trưng bày tranh. Còn ở Hà Nội, đây là lần đầu tiên, ông giới thiệu tác phẩm của mình với công chúng. Trong một không gian với đủ tranh, tượng, nghệ thuật sắp đặt, nếu không để ý đến kỹ thuật và thủ pháp mà chỉ quan tâm đến hồn cốt của tác phẩm, người xem sẽ khó nhận thấy bóng dáng của một nghệ sĩ Việt kiều, được đào tạo và được sinh hoạt trong môi trường nghệ thuật của một nước phương Tây. Một góc nhỏ triển lãm này không thể đại diện cho cả sự nghiệp dày dặn và đa dạng của ông, nhưng với bấy nhiêu cái tên như Đường mòn Hồ Chí Minh, Đêm Trường Sơn, Ngựa Thánh Gióng, Thiền, Cọc chông Bạch Đằng, Mẹ Âu Cơ... có thể hình dung được, Việt Nam có vị trí sâu đậm đến đâu trong tâm hồn tha hương ấy.

Mái tóc đã bạc trắng, nhưng dáng vóc vẫn khỏe khoắn, đôi mắt vẫn tinh anh và giọng nói vang, đậm âm sắc Quảng Trị quê ông, họa sĩ 88 tuổi chia sẻ: "Tôi đã sống ở nước ngoài, nhiều hơn bất cứ ai khác. Nhưng tâm hồn tôi luôn hướng về quê hương. Tôi làm hội họa, không ảnh hưởng của một bậc thầy nghệ thuật nào hết, ngoại trừ bản sắc văn hóa dân tộc". Sinh năm 1921, 18 tuổi, ông sang Pháp, theo học Đại học Mỹ thuật Toulouse rồi làm đủ nghề để kiếm sống, để vẽ, để khẳng định mình ở nơi được coi là kinh đô ánh sáng thế giới - nơi tập trung tinh hoa tri thức của nhân loại.

Nhưng trong những năm chiến tranh ở Việt Nam, họa sĩ vẫn đóng góp sức mình theo một cách riêng. Ông kể: "Hồi chiến tranh chống Mỹ, tôi xin về Việt Nam, để tận dụng xác những chiếc máy bay làm thành tác phẩm nghệ thuật, vẽ lại cái kiêu hãnh của giống nòi, mang đi triển lãm, khẳng định tinh thần Việt Nam. Nhưng ông Lê Duẩn e tôi chưa kịp làm đã bị đạn bom chết. Sau đó, tôi nhận được một thùng đựng phế liệu xác máy bay gửi sang". Và xác máy bay đã biến thành những tác phẩm điêu khắc thể hiện tinh thần "châu chấu đá voi" của cuộc chiến tranh ác liệt; ngựa Thánh Gióng đã biến thành biểu tượng đối đầu B52, đường mòn Hồ Chí Minh thành biểu tượng của niềm tin chiến thắng...

Tác phẩm "Châu chấu đá voi" được làm từ xác máy bay.

Với Việt Nam, họa sĩ Lê Bá Đảng còn một cách đóng góp khác, khi bằng tài năng nghệ thuật của mình, ông đã khiến đất nước được biết đến rộng rãi và sâu sắc qua những tác phẩm được triển lãm tại nhiều nơi trên thế giới, được công nhận với hàng loạt giải thưởng. Không nhớ hết các giải thưởng của mình, ông nói: "Trong số đó, tôi rất trân trọng Huân chương Văn hóa Nghệ thuật Pháp và rất sung sướng khi ở thành phố New Orleans, Mỹ, người ta từng có hẳn một Ngày Lê Bá Đảng".

Triển lãm Mỹ thuật Lê Bá Đảng được tổ chức như một hoạt động kỷ niệm 55 giải phóng Thủ đô. Nhưng dường như, ông không mấy quan tâm đến điều đó, bởi mỗi dự định, mỗi nét vẽ của ông đều đã luôn gắn bó với Việt Nam. Hiện tại, như không để ý đến tuổi tác của mình, người họa sĩ đã gần 90 tuổi vẫn sáng tác, vẫn miệt mài với những dự án lớn. Ông nói: "Tôi muốn làm được ở Việt Nam, những gì là sáng tạo của chính mình, riêng mình, chỉ mình có, không ảnh hưởng Đông, Tây gì hết".

Sắp tới ông dự định làm một bức tranh khổng lồ trên diện tích 20 ha đất mà thành phố Huế vừa cấp cho ông. "Đó sẽ là một bức tranh, mà người ta có thể đi lại trên đó. Những người dân đi qua đi lại ấy là một bộ phận của bức tranh. Nói cách khác, nó sẽ là một tác phẩm nghệ thuật cộng đồng", ông nói.

(Hà Linh - VNExpress)