Ngựa của Lê Bá Đảng có đủ mọi cung bậc, chất liệu, thủ pháp tạo hình và trải dài qua nhiều thời kỳ sáng tạo.
 |
| In lưới trên giấy Nhật Bản |
 |
| In đá |
 |
| In lưới trên giấy Nhật Bản |
 |
| Mực nho |
 |
| In lưới trên giấy Nhật Bản |
 |
| in đá |
Khởi đầu từ một nghệ sĩ sáng tác tranh đồ họa với triển
lãm đầu tiên tại Paris năm 1950, từ đó đến nay trong suốt sự nghiệp
sáng tạo của mình, họa sĩ Lê Bá Đảng đã tạo ra nhiều tác phẩm mà qua mỗi
thời kỳ, tùy vào đặc trưng, chất liệu hoặc chủ đề của chúng, để rồi
người xem biết đến dưới nhiều tên gọi khác nhau như Lebadangraphy,
Spacegraphy, Lebadang space, Tấn tuồng nhân loại (La comédie humaine),
tranh hai mặt (double face), Hạt gạo Trường Sơn, Mắt, Mèo, Ngựa...
Ngựa của Lê Bá Đảng có đủ mọi cung bậc, chất liệu, thủ
pháp tạo hình và trải dài qua nhiều thời kỳ sáng tạo. Thụy Khê cho rằng
“ở Lê Bá Đảng, có sự nhập thần giữa người và ngựa, có sự phân thân giữa
người và ngựa... Ông tạo thế giới ngựa bằng những dessin cực kỳ giàu có
về nét, uyển chuyển, có ma lực, mã lực và hỏa lực biến những quang cảnh
thông thường trở nên ngoạn mục và mộng tưởng”.
Họa sĩ không chỉ vẽ ngựa mà là tạo hình ngựa với các
thao tác cắt, dán, vẽ, khắc trên chất liệu giấy đặc biệt do chính ông
tạo ra, thường với hai màu nền đen hoặc trắng chủ đạo. Các sắc độ đậm
nhạt được hình thành do sự tạo lớp cao thấp, dày mỏng của tờ giấy với
thủ pháp xé hoặc cắt dán.
Hình tượng ngựa được tác giả cách điệu, khái quát, trừu
tượng hóa ở mảng tranh sơn dầu, acrylic và in lưới trên giấy dát vàng
của Nhật Bản. Ngược lại, ngựa lại có đường nét mềm mại, vờn khối, tả
thực thể hiện khá nhiều trong tranh in đá (lithography), hoặc chấm phá
cốt lấy thần thái như lối vẽ ngựa Á Đông trong tranh mực nho.
Lắm khi trong thế giới tạo hình về ngựa, người xem bắt
gặp tác giả khai triển một lối tạo hình riêng, tổng hợp hội họa, điêu
khắc, đồ họa với nhau. Người xem dễ dàng liên tưởng đến những đỉnh cao,
vực sâu, đất rộng, sông dài; từ sự ngút ngàn xa xăm đến những phận người
nhỏ nhoi đang chuyển dịch trong vũ trụ này với muôn hình vạn trạng gắn
kết với nhau tượng hình thành ngựa và ngược lại, ngựa đôi khi chỉ còn
tín hiệu thị giác nhỏ bé trong cái vô tận của không gian tạo hình Lê Bá
Đảng.
Ở đấy, ngựa không còn chiếm lĩnh, nổi trội mà chỉ đóng
vai trò điểm xuyết, dẫn dắt đường hướng thị giác trên toàn bộ mặt tranh
từ khó đến dễ nhận biết hình dạng. Môtip ngựa tịnh tiến, tỏa ra chiếm
lĩnh không gian trên mọi đà hướng và thường được ông tạo hình thành họa
tiết đầy đủ toàn thân trong nhiều tư thế, xác quyết với bối cảnh xung
quanh bằng đường bao dạng vuông, tròn, đa giác.
Từ bỏ cái nhìn xa gần trước sau, quen mắt, ông biến đổi
mọi góc nhìn, khuôn hình, trường nhìn. Ông vận dụng tài tình giữa cái
rỗng và cái đầy, hiện diện và khiếm diện, không quá xa xôi khó nắm bắt,
cũng không quá chi tiết áp đặt, vì thế nghệ thuật tạo hình ngựa của ông
gợi mà không tả.
Thể nhập vào thế giới tạo hình về ngựa cũng là một
cách/hướng tiếp cận thế giới tạo hình của Lê Bá Đảng. Chính vì lẽ đó,
khi chiêm ngắm hình tượng ngựa của ông, tùy thời kỳ mà người xem sẽ có
những cách “đọc” hiểu, cảm nhận về ngựa khác nhau. Ngựa chỉ là ngựa hay
nó tượng trưng cho khát vọng lên đường, tự do vùng vẫy, chính nhân quân
tử... là tùy ở mỗi người.
Võ Xuân Huy
(Tuổi trẻ Cuối tuần)
