40 tác phẩm trưng bày khá độc đáo, hấp dẫn, tại hai tầng lầu trong không gian yên tĩnh, khoáng đạt của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Triển lãm mang phong cách hiện đại, giàu cá tính - một sự dung hợp tinh tế, nhuần nhuyễn về vẻ đẹp 2 nền Mỹ thuật Âu - Á.

Lần đầu tiên Lê Bá Đảng trưng bày một phòng triển lãm mỹ thuật cá nhân có quy mô bề thế tại Hà Nội, như một cuộc tổng duyệt, nhằm vào dịp kỷ niệm 999 năm Thăng Long.

Tác phẩm của Lê Bá Đảng hầu hết là tranh sơn dầu cỡ trung và cỡ lớn. Ngoài ra là tranh màu nước - giấy dó có độ xốp dai, kết hợp in nổi trong tạo hình bố cục. Cùng với tranh là số tác phẩm điêu khắc gỗ và kim loại, tạo hình theo khối dẹt, trổ thủng, cộng với vài tác phẩm có khối đặc hình trụ tròn và vuông, theo thức điêu khắc cột có chiều cao thẳng đứng hoặc hơi cong.

Nhân vật trong tranh và điêu khắc của ông đa phần là hình tượng người phụ nữ, tượng trưng cho người mẹ Việt Nam vĩ đại - mẹ Âu Cơ - Người mẹ Việt Nam huyền thoại “sinh trăm trứng-đẻ trăm con”, giàu tình yêu, giàu bản sắc, hào hùng trong lịch sử dựng nước - giữ nước. Xuất phát từ chủ đề lớn lao xuyên suốt ấy, ông đã sáng tạo nhiều tác phẩm mang tên người, tên đất đã đi vào lịch sử tự hào chống xâm lăng của dân tộc: Ngựa Thánh Gióng, Đêm Trường Sơn, Đường mòn Hồ Chí Minh, Điện Biên Phủ trên không theo kiểu tranh bộ (tứ bình, nhị bình)... Với câu tục ngữ hóm hỉnh "Nực cười châu chấu đá voi" (hoặc châu chấu đá xe) làm chú thích, khắc trên mình chú voi đen lực lưỡng, biểu tượng của Sức mạnh Hoa Kỳ được tạo hình từ chính mảnh xác máy bay của Mỹ bị bắn rơi. Cùng với chú voi là một loạt mảnh xác máy bay khác được ông sử dụng nghệ thuật sắp đặt qua ảnh chụp, như một bức tranh đồ họa liên hoàn chạy dài, khổ lớn.

Cùng với đề tài chiến đấu và chiến thắng là những tác phẩm mang đề tài riêng, giàu tính xúc cảm thẩm mỹ, tính lãng mạn và hiện thực: Không gian Lê Bá Đảng, Hoa, Phụ nữ, Hòn vọng phu, Cõi thiền, Mắt, Cõi mơ... phần lớn vẫn tranh bộ hai, bộ bốn, rất ít tranh đơn chiếc.

Bút pháp nghệ thuật đa phần ông sử dụng ngôn ngữ trừu tượng, biểu hiện, ấn tượng, hoặc kết hợp các thể loại trên cùng một bảng màu nghệ thuật, như ấn tượng - biểu hiện, lập thể - biểu hiện; tả thực - ấn tượng; ký hiệu hoá - đồ họa hoá trong tạo hình bố cục... Ví như bức tranh Mèo rất gần với thư pháp của tượng hình nghệ thuật châu Á.

Ra đi từ ngôi làng nhỏ - làng Bích La, xã Triều Đông thuộc huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, chàng thanh niên Lê Bá Đảng tới kinh thành Paris hoa lệ vào năm 1939, đúng năm xảy ra cuộc thế chiến 2 của đồng minh chống phát xít (1939-1945). Dù bị cuốn hút vào cuộc chiến tranh chính nghĩa chống phát xít, nhưng chàng thanh niên Lê Bá Đảng vẫn luôn tâm niệm chọn cho mình một con đường học tập, tu nghiệp, mong thành tài trở về giúp nhà giúp nước. Ông theo học nghệ thuật tại Học viện Toulouse của nước Pháp. Ra trường, say mê miệt mài với nghệ thuật, ông sớm trở thành họa sĩ có tên tuổi. Đã tham gia nhiều triển lãm nghệ thuật tại các Bảo tàng nghệ thuật, gallery nghệ thuật của không ít Trung tâm Văn hoá - Nghệ thuật nhiều nước lớn như Anh, Pháp, Mỹ, Nhật..., Lê Bá Đảng đã nhận được không ít giải thưởng danh dự cao quý, được vinh danh là họa sĩ nổi tiếng của thế giới nghệ thuật: “Nghệ sĩ tài năng và tư tưởng nhân đạo” (Viện Quốc tế Saint Louis Hoa Kỳ), “Người có tên tuổi của thế giới” (Trung tâm Tiểu sử thuộc Đại học Tổng học Cambridge Anh quốc), Huân chương Văn hoá nghệ thuật” (Nhà nước Pháp)...

Tiếp xúc với nhiều nền văn hoá - văn minh, học hỏi và tiếp thu tinh hoa thế giới từ bên ngoài, rồi trở về quê hương khẳng định và vun đắp niềm tin vào văn hoá cội nguồn giàu truyền thống của mình là sự lựa chọn đúng và sáng suốt của người nghệ sĩ - trí thức - công dân chân chính khi đã nhận biết được chân lý của cái đẹp. Đây cũng là sự đóng góp đa dạng, đa phong cách vào kho tàng văn hoá nghệ thuật của thế giới văn minh loài người. Vì vậy, có thể nói ông vừa là nghệ sĩ - công dân của một dân tộc, vừa là nghệ sĩ - công dân quốc tế, theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng.

Đúng như ông đã có lần tự bạch: “Tôi là người Việt Nam, tôi muốn tìm ra một không gian riêng không giống bất cứ ai, đó là không gian của tôi, không gian của một con người luôn hướng về nguồn cội”.

Ở tuổi ngấp nghé ngưỡng cửa “Cửu tuần đại thọ”, sức lao động - sáng tạo của ông vẫn bền bỉ dẻo dai, thật đáng trọng, đáng nể. Nghệ thuật của ông, với niềm say mê không mệt mỏi, vì vậy sẽ mãi mãi có tuổi xuân, không già. Màu sắc, hình khối trong tranh tượng của ông vẫn rực rỡ, trầm ấm, chắc khoẻ, có độ sâu, có độ rung, độ ngân và có hồn, có thần đầy sức sống. Đó chính là vẻ đẹp giàu bản sắc, bản lĩnh, tài năng và cá tính Lê Bá Đảng trong nghệ thuật./.

(Theo Tạp Chí Mỹ Thuật)