Những cánh đồng bát ngát xanh, những lá chuối, cành tre ngẩn ngơ theo chiều gió. Màu sắc của những mái nhà thô sơ, cộc kệch, những cảnh nghèo nàn núp sau luỹ tre, vạt sắn, mang lại tất cả cái hương vị giản dị, thanh khiết của quê tôi là nguồn gốc của bao nhiêu cái đã làm cho tôi say sưa sống lại khi ở đất khách quê người.
Có ai còn nhớ những hạt lúa nếp đầu tiên nặng trĩu trên cành, hay mùi thơm dìu dịu của lúa non không? Những màu xanh tươi như cỏ dại, những sắc đăm đắm vàng khô của ruộng lúa sắp già. Những con đường mòn, những mái đình, mái chùa như đã già nua mệt mỏi... Làm sao mà tả được, bất cứ bằng cách nào những chất thô sơ, nghèo nàn những trong sạch, tự nhiên của quê hương.
Những cái chi trung thành, bí ẩn như các việc lễ nghi, những tình cảm tự nhiên sống mãi trong tấm lòng già của người con xa xứ, một ngày nào đó sẽ nở bật ra trong tác phẩm chăng? Rất đáng buồn, rất đáng tiếc mỗi khi nghĩ đến những tục lệ tốt đẹp, thuần tuý đang mất dần, những cái quý báu, linh thiêng của quê hương thay dần bằng những thứ láng bóng, thô kệch, hào nhoáng, chướng tai gai mắt, bắt chước của nước ngoài. Cái mùi thơm của lúa mới, cái tươi mát của lá non, cỏ dại bên bờ giếng nước; cái mùi thơm ngát của nồi cơm đang chín, cái màu đỏ thắm thía của máy trái ớt khô... là kho tàng vô tận cho ai đang mơ màng tìm kiếm cái chi mà xưa nay đang thiếu.
Những hình dáng của mấy cô hái rau, nhổ cỏ, các chị gánh nước, các anh đi cày, cái nón, cái khăn che mặt của mấy chị vất vả làm đường, hay quét dọn các ngã ba... Những ai ấp ủ say sưa hay thưởng thức được những cái đó có lẽ phải biết kính trọng cha mẹ, con người, Ông phật, Ông trời, quê hương... Biết tự hào về sự khéo léo của bàn tay, của những người "nhà quê" chân lấm tay bùn đã vun đúc cho thành ruộng thành vườn, thành làng trên xã dưới, cái chùa, cái miếu, cái am, câu tục ngữ ca dao, tuồng chèo hay hò giã gạo... Phải biết nhẹ nhàng nâng đỡ, vuốt ve cái lộc của đất trời, cái công lao của mấy đời ông cha đã vun đắp. Ai là nghệ sĩ, nhà văn thì có thể từ đây tìm ra phương cách, đục chạm, vẽ hoạ, làm thành thơ, thành nhạc, thành tượng, thành tranh, thành cái gì bất hủ cho con cháu sau này, cho con mắt của người xa đến viếng, thì cái dân tộc đang thiếu thốn ngày nay sẽ trở nên giàu có, văn minh. Có những cái bé nhỏ tầm thường như bánh cốm, bánh ít, bánh khoái, nồi cháo... cái cày, cái bừa, cái áo rách màu "đà"; cái anh yêu em; cái con thương mẹ, cái nồi bằng đất, cái giường tre, đôi guốc, cái tiếng hò khoan, cái hò giã gạo thô sơ giản dị, chó sủa heo kêu, con gà tộc tác rất tầm thường dễ hiểu. Mà, nếu chúng ta ôm ấp rồi phân tích, rồi tình cảm hoá, rồi nhân nó lên năm lên mươi lần bằng tre, bằng gỗ, bằng sơn hay bằng đất đi nữa thì có ngon, có đẹp, có tác phẩm, có Việt Nam nghìn năm muôn thủa không? Tôi qua lại nhiều nơ, nhà cửa chọc trời, xe cộ nghênh ngang, con người đầy áo, đầy quần, đầy các thứ đắt đỏ, tiền trăm bạc vạn. Bao nhiêu hình ảnh đó chỉ đi qua con mắt mà thôi, chẳng bao giờ vào xứ đồng khô cỏ cháy ở quê tôi.
Quê tôi là da, là thịt, là bàn tay, khối ốc, tấm lòng, là tất cả đã sinh đẻ ra tôi, và dù có xa quê hương mấy chục năm trời, đầu ốc có loáng thoáng cái văn hoá nước ngoài, da thịt có lẫn lộn với rượu vang, bánh mì, pho mát đi nữa, tôi vẫn là tôi. Về lại quê hương đất đai cây cối và con người, bầy chim, đàn cá đều nhìn nhận ra tôi và cao hãnh tìm lại được người thân. Có lẽ trên đời này chưa có gì là thực là hay như chim bay về tổ, cá lội về nguồn. Trên mảnh vườn cũ của tôi, nhà cửa đã bị đốt cháy mấy lần như tất cả nhà cửa của bà con, cha tôi bị chết, mẹ tôi buồn bã và qua đời, em út bỏ xứ ra đi. Quê tôi đã bị mấy hạng người, đeo mặt nạ, kiêu căng, hung tàn, mọi rợ, vô giáo dục, vô lương tâm, ồ ạt với sức mạnh, với lý thuyết xứ người đến đây đốt phá cỏ cây, mùa màng súc vật, giết hại dân thường một cách dã man. Nhưng chúng đâu có biết cái tình cảm của xứ tôi, không một sức mạnh nào đập phá đi được. Trong ký ức của mọi người đã ghi lại những kẻ gây ra tội ác cũng như những ai đang xây đắp lại xứ sở này. Những cặp mắt học rộng tài cao nhìn qua chưa đủ. Các bạn phải nhìn với cặp mắt của trái tim mới mong thấy rõ bề rộng, bề sâu của cái không gian này và con người đang sống lại. Quê tôi là một bức tranh đầy màu sắc của tình cảm yêu thương, đầy nhựa sống.
